Piyasaların Gözünden Hisse Senedi Çeşitleri

Bir şirketin yatırımcılarına (pay sahiplerine); onların pay miktarları karşılığında verdikleri kıymetli belgeye hisse senedi adı verilir. Anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ve özel kanunla kurulmuş kurumlar Sermaye Piyasası Kurulu’ndan aldıkları izinle hisse senedi ihraç edebilirler.

Hisse senedi piyasası, yatırımcılar için finansal başarıya giden yollardan biri olabilir. Yatırım yapılacak hisseler, kapsamlı bir araştırma sonucu belirlenirse kazanç elde etme olasılığı da artar. Peki, bu araştırmayı yapmadan önce hangi referans noktaları belirlenebilir? Yatırımcısı açısından hisse senetleri kaça ayrılır?

Adi Hisse Senetleri

Dünya genelinde, insanların yatırım yaptığı hisse senetlerinin çoğu adi hisse senedidir. Adi hisse, bir şirketin yalnızca belirli bir kısmıyla ilgili mülkiyeti temsil eder ve hissedarlar kar payı alma, şirketin kurullarında oy kullanma, şirket yönetiminde yer alma, şirket faaliyetleriyle alakalı bilgi alma gibi birtakım temel haklara sahiptirler. Adi hisse sahipleri, şirket feshedilse bile kalan varlıkların değeriyle orantılı olacak şekilde pay alma şansını da ellerinde tutarlar. Eğer ana sözleşmede aksine bir hüküm düzenlenmemişse, adi hisse senetleri tüm sahiplerine eşit düzeyde haklar verir.

İmtiyazlı Hisse Senetleri

İmtiyazlı hisse senetleri ya da bir diğer adı ile Altın Hisseler, adi hisse senetlerine göre sahiplerine daha ayrıcalıklı haklar tanırlar. Özel temettü (kar payı) dağıtımı, bu ayrıcalıkların başında gelir. Bu uygulamada imtiyazlı hisse sahipleri, adi hisse sahiplerinden daha önce temettü alabilir.

Nama Yazılı ve Hamiline Yazılı Hisse Senetleri

Nama yazılı hisse senetleri, ortaklık payını temsilen çıkarılan ve üzerinde o yatırımcısının ismi yazılı olan kıymetli evraklardır. Hamiline yazılı hisse senetleri üzerinde ise herhangi bir isim bulunmaz. Örneğin Borsa İstanbul’da (BİST) işlem gören hisse senetleri, hamiline yazılı hisse senetleridir.

Piyasa Değerine Göre Hisse Senetleri

Hisse senetleri, piyasa değerlerine göre, yani tüm hisselerinin toplam değeri ölçüsünde bir sınıflandırmaya tabi tutulabilir. En büyük piyasa değerine sahip şirketlerin hisselerine büyük sermayeli hisse senetleri (Large-Cap) adı verilir. Buna karşın piyasa değeri göreceli olarak küçük olan çok sayıda şirketin hisse senetleri (Small-Cap) de borsalarda işlem görür; bunlara da küçük sermayeli hisseler denir. Bu iki kategori arasında kalan orta büyüklükte sermayeli hisseler (Mid-Cap) de vardır.

Bu kategorileri birbirinden ayıran kesin bir çizginin varlığından bahsedemeyiz. Ayrıca her ülkenin kendi borsalarında işlem gören şirketlerin değerleri farklılık gösterecektir. Yine de dünya borsaları açısından genel kanı, piyasa değeri 10 milyar dolar ve üzeri olan hisse senetlerinin, büyük sermayeli olarak kabul edilmesi yönündedir. Piyasa değeri 2 milyar ila 10 milyar dolar arasında olan hisse senetleri orta sermaye sınıfında yer alırken, 2 milyar doların altında market değeri olan şirketlerin hisseleri ise küçük sermayeli olarak değerlendirilir.

Büyük sermayeli hisse senetleri daha güvenli ve daha muhafazakar bir yatırım seçeneği olarak kabul edilirken; orta ölçekli ve küçük sermayeli şirketlerin hisse senetleri daha çok getiri potansiyeline sahip olabilir ancak daha yüksek risk taşırlar. Ancak bir şirketin büyük sermayeli ya da küçük sermayeli olması, hisse senetlerinin o gruptaki hisseler ile benzer bir performans göstereceği anlamına gelmez.

Büyüme Hisseleri ve Değer Hisseleri

Büyüme hisseleri (growth stocks), adından da anlaşılacağı gibi diğerlerine oranla daha hızlı büyümesi beklenen şirketlerin hisse senetleri için telaffuz edilir. Genel olarak büyüme hisseleri, bir ülkede ekonomik büyümenin yaşandığı ve faiz oranlarının düşük seyrettiği zamanlarda daha başarılı bir performans gösterme eğiliminde olmuşlardır. Teknoloji hisseleri buna örnek olarak verilebilir.

Değer hisse senetleri (value stocks) ise daha defansif yatırım enstrümanları olarak tanımlanabilir. Mevcut durumda endüstri lideri haline gelen ve bu nedenle yüksek hızda büyüme potansiyeline sahip olmayan; büyük sermayeli ve tanınmış şirketlerin hisse senetleri bu kategoride değerlendirilebilir. Finans, sağlık ve enerji gibi sektörlerde faaliyet gösteren şirketler, stabil ve güvenilir gelir akışları olduklarından bu kategoride değerlendirilebilir.

Halka Arz Hisseleri

Halka arz; bir anonim şirket ya da ortaklığın, sermayesini artırmak amacıyla hisselerinin bir kısmını satışa çıkarması ve bunu borsa yatırımcılarına çağrı ya da ilan yoluyla duyurmasıdır.

Halka arz duyuruları çoğu zaman yazılı ve görsel basın yoluyla yapılır ve şirketin mali tabloları ile diğer önemli bilgileri kamuoyuna sunulur. Yatırımcılar bu bilgileri ve halka arz fiyatını inceleyerek, o hisseye yatırım yapma kararı alabilir.

Halka arz hisseleri, yakın zamanda halka arz yoluyla hisse senetleri borsada işlem görmeye başlayan menkul kıymetlerdir. Bir hisse senedi genellikle halka arz hissesi statüsünü en az bir yıl korur. Halka arz hisseleri, borsa yatırımcıları tarafından yoğun ilgi duyulan finansal varlıklardır. Doğru zamanda doğru halka arz hissesine yapılan yatırım, uzun vadede son derece kazançlı olabilir.

Temettü Hisseleri ve Temettü Vermeyen Hisse Senetleri

Temettü (kar payı), bir şirketin hisse senedi sahiplerine şirketin karından payları oranında dağıtılan bir ödemedir. Kar payları, şirketin yıllık net karı üzerinden ya da temettü ödemeleri için ayrılmış yedek akçelerden sağlanır. Kar payının dağıtılmasına anonim şirketlerde genel kurul karar verir.

Bir hissedarın temettü alma hakkı kazanabilmesi için, şirketin genel kurulunda belirlenen temettü dağıtım tarihinde ilgili hisse senetlerini elinde bulundurması gerekecektir. Şirketlerin temettü dağıtım tarihleri ise değişkenlik gösterebilir.

Birçok hisse senedi, hissedarlarına düzenli olarak temettü (kar payı) ödemesi sağlar. Temettüler, yatırımcılar için değerli bir gelir kaynağı olduğu için temettü hisseleri sıklıkla tercih edilen yatırım ürünleridir.

Her şirket temettü ödemesi yapmayabilir. Hatta dünyanın en büyük şirketlerinden bazıları temettü ödemesi yapmaz. Yine de bu türden hisse senetleri değer artışları sayesinde yatırımcılarına para kazandırabilir. Son yıllardaki yatırımcı motivasyonu, temettü hisselerine daha fazla ilgili duyulduğunu göstermektedir.

Döngüsel Hisseler ve Döngüsel Olmayan Hisseler

Döngüsel hisse senetleri; ekonomideki genel gidişata yüksek derecede duyarlı olan, ekonomik performanstan doğrudan ve güçlü biçimde etkilenen sektör veya şirketlerin hisseleri için kullanılan bir ifadedir. Bu hisse senetlerinin performanslarının da; ekonomideki zirve, durgunluk ve toparlanma evrelerine paralel olarak yükseliş, düşüş ve dalgalanmalar biçiminde olması beklenir.

Güçlü bir ekonomik büyümenin yaşandığı piyasa ortamında bu türden hisse senetlerinin, diğerlerine oranla daha güçlü yükselişler kaydetmesi muhtemeldir. Bunun tersi durumda, yani herhangi bir sebepten ötürü ekonomik göstergelerin alarm verdiği durgunluk dönemlerinde, bu hisselerin yaşadığı değer kaybı diğerlerine göre daha sarsıcı olabilir.

Döngüsel hisse senetlerine örnek olarak hava yolu şirketlerinin hisseleri verilebilir. Hava yolu turizminin, dünyadaki hemen her ekonomik ve finansal krizden yoğun biçimde etkilenen bir sektör olmasının doğal sonucu olarak, bu şirketlerin hisse senetleri de böyle periyotlarda sert düşüşler kaydedebilir. Ancak ekonomik toparlanma sinyalleri ile beraber yine sert yükseliş hareketlerinde bulunmaları da muhtemeldir.

Döngüsel olmayan hisse senetleri, genel ekonomik verilere daha düşük duyarlılığı bulunan, konjonktürden dolaylı olarak etkilenen, hatta genel ekonomik tablonun tersi yönde hareketlerde bulunabilen hisse senetleri için kullanılan bir ifadedir. Temel ürün ve hizmetleri üreten şirketlerin hisse senetleri bu kategoriye girer. Bu türden hisseler

Döngüsel olmayan hisseler, özellikle ekonomik durgunluk ve belirsizlik dönemlerinde güvenli liman arayışının da bir sonucu olarak daha iyi performans gösterebilir. Döngüsel hisse senetlerine örnek olarak gıda, sağlık ve savunma alanında faaliyet gösteren şirket hisseleri verilebilir.

Mavi Çip Hisse Senetleri (Blue Chip Stocks)

Mavi çip hisse senetleri; büyük bir piyasa değeri olan, faaliyet alanlarına öncülük eden köklü şirketlerin hisse senetleri için kullanılan bir tanımlamadır. Mavi çip hisseler, çoğu zaman yüksek bir getiri oranına sahip değildirler ancak arkasındaki şirketlerin güçlü kurumsal ve finansal yapıları bu hisse senetlerini istikrarlı bir finansal yatırım ürünü haline getirir. Bu yüzden de uzun vadeli hisse senedi yatırımcıları tarafından sıklıkla tercih edilirler. Mavi çip hisseler, özellikle ekonomik belirsizlik dönemlerinde iyi performans gösterme eğilimindedir.

Microsoft, Google ve Intel gibi bilgi işlem devlerinin, Pfizer ve Johnson & Johnson gibi global medikal firmalarının, Unilever ve P&G gibi perakende liderlerinin hisse senetleri, mavi çip hisselere örnek olarak verilebilir

Mavi çip hisseler özellikle uzun vadeli bir yatırım portföyü oluştururken önemli olacaktır. Bu hisseler, sermayesini koruma düşüncesi ile hareket eden ya da göreceli olarak düşük ancak istikrarlı bir getiri beklentisi bulunan yatırımcılar arasında son derece popüler finansal varlıklardır.